Vlucht naar Mörön, kamperen bij duizenden jaren oude "deer stones"

Tijdens de reis met vertrek 9 juli blijven we deze dag in UB om het Nadaam festival mee te maken. We ruilen daarvoor dag 28, rustdag in UB, in. De vlucht naar Mörön duurt ongeveer anderhalf uur. Verschillende landschappen glijden onder je door en je krijgt een eerste indruk van de grootte van dit land. Niet ver van het vliegveld van Mörön maken we kamp vlakbij een verzameling verticaal opgerichte grafstenen. Ze worden genoemd naar de afbeeldingen (herten met geweien) die er ingebeiteld zijn: deer-stones. Deze grafstenen zijn zo'n 3000 jaar oud, dus ruim voordat het boeddhisme zijn intrede deed.

Trek van vijf-en-halve dag naar het gebied van de Tsaatan

Zo op de eerste dag van de trekking is het altijd even passen en meten om alles goed op de paarden opgebonden te krijgen. Tenten, keukenspullen, eten en spullen van de deelnemers. Daarom zullen we pas wat later op de ochtend vertrekken. Het is altijd een tikje spannend omdat we nooit precies weten waar de nomaden hun kamp hebben opgeslagen. Er is wel een soort patroon en de plaatsen zijn bij de paardenmannen meestal wel bekend. Dat maakt ook dat we van te voren nooit helemaal precies kunnen zeggen hoe de route verloopt. Hoe dan ook: het landschap is prachtig: bergachtig met bossen afgewisseld met grazige weiden. Hier en daar steken we een beek over waarvoor we bij al te hoge waterstand de waterschoenen aantrekken of zelf op de rug van een paard de overkant bereiken. De nomadische en animistische Tsataan zijn verwant aan de Tuva-stam in het noordelijker in Siberië gelegen gebied. Hun hele cultuur is gebaseerd op hun rendieren. Dat is niet verwonderlijk omdat deze beesten hen het hele jaar voorzien van allerlei producten voor basisbehoeften, zoals melk en zuivelproducten zoals kaas. Rendieren worden ook gebruikt voor transport en om op te rijden. En men jaagt ook. Naarmate de tocht vordert komen we steeds hoger. Soms is het terrein wat drassig, soms komen we bij een meer waar je kunt zwemmen, als het niet te koud is. Soms wijst het pas zich vanzelf en soms moeten we echt even zoeken. De dag dat we de Tsataan ontmoeten lopen we door een mooi weids en open landschap. Vanaf een heuvel zien we een aantal tipi-tenten bij elkaar staan aan de heldere rivier. Het water kan zo als drinkwater dienen. De tipi-tenten zijn dus niet die ronde vilten gers maar echte “indianen” tenten met stokken die er in het midden boven uitsteken. Dat is ook een opening in het dak zodat de rook van het vuur er uit kan. De gids gebaart ons te wachten en gaat even kennis maken met de hoofdman, want alleen als hij het toestaat, mogen we dichtbij komen. En dat mag altijd, mede omdat we kadootjes bij ons hebben als meel, suiker en thee. De rendieren liggen in de buurt van het kamp. De hele volgende dag blijven we in het kamp en we kunnen kennis maken met iedereen die er woont en kijken wat iedereen zo de hele dag bezig houdt. We mogen alles vragen. Het indrukwekkendst is toch wel dat ze in de winter ook af en toe verkassen bij temperaturen van -20 tot -30 graden. Last van de kou? Nee, helemaal niet. De tipi’s kunnen worden verwarmd door een houtkacheltje en er wordt een extra laag huiden om de tent aangebracht. In hun midden is er iemand die binnen zijn familie het vak van sjamaan heeft meegekregen. Hij staat in contact met de goden en heeft verstand van kruiden en hun medicinale werking zodat de rest van de groep zich veilig voelt. Een wonderlijke wereld. Het afscheid is allerhartelijkst en men wenst ons een goede reis verder. De schoenen blijven nog even uit omdat we door de rivier moeten waden. Deze is wel koud, maar toch een mooi begin van de dag. Omdat we op een soort plateau waren kunnen we nu beginnen met afdalen naar de rivier beneden waar de jeeps op ons wachten. Onderweg zien we enige activiteit wat betreft landbouw: veldjes en schuurtjes. Ook het afscheid van de paardenmannen is erg hartelijk. Zij waren onze steun en toeverlaat. Vervolgens beginnen we aan de lange tocht naar het zuiden, naar de Khangai Nuruu, de bergketen in het midden van het land.

Rijden naar het Great White Lakes.

We rijden vandaag naar Shine-Ider en verder naar de kromme houten brug over de brede rivier Ider bij Jargalant. We zijn nu vlakbij en ten noorden van het Khangai Nuruu gebergte waarvan de hoogste top de Otgon Tenger tot 4000 meter reikt. Na de veelal animistische sjamanistische stammen zien we langzaam ook meer uitingen van het boeddhisme verschijnen. We rijden over een pas en dalen af in de bosrijke streken van: the Great White Lakes. We kamperen hier aan de oever van één van die meren, het diepblauwe Terkhiin Tsagaan Nuur. Als we tijd hebben gaan we nog een stuk wandelen door het van oorsprong vulkanische landschap: ruige rotspartijen en een kleine krater zijn getuigen van de ontstaansgeschiedenis.

Naar de Khangai Nuruu bergen (rijden)

De volgende ochtend rijden we verder naar het kleine maar mooie kloostertje Tövkhön Khiid. Het laatste stuk lopen we er in ongeveer 3,5 uur naar toe en weer terug naar de jeeps. Het klooster is een verzameling gebouwtjes en meditatiegrotten. In de middag bereiken we onze kampeerplaats bij de hot springs. In het grote hoofdgebouw zijn verschillende kleine warmwaterbaden met verschillende temperaturen, waar we een lekker bad kunnen nemen en vooral ook even relaxen. Morgen begint de volgende vrij eenvoudige trektocht van 4 dagen door het Khangai Nuruu gebergte.

naar Khongorin Els, het zandduingebied in de Gobiwoestijn

Het is dan nog weer een 1000 km rijden naar het hart van de Gobi woestijn. Gelukkig zijn de wegen in dit deel van Mongolië harder, beter, droger. Het land wordt ook vlakker. Er zijn verschillende plaatsen waar we kamp kunnen maken of, wat luxer, in een zgn. gercamp kunnen overnachten. We komen langs het Ongiin-tempelcomplex dat gesticht werd in 1760. In 1937 werd het klooster helemaal verwoest door Tsjoibalsan, de regeringsleider met communistisch gedachtengoed. Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie in 1990 is men begonnen met de restauratie en in 2004 was het eerste gebouwtje klaar. Er wonen nu weer een aantal monniken. Het landschap doet denken aan taferelen in het oude testament: een kaal rotsachtig landschap met ruïnes, geiten, herders. We slaan vast ook kamp op in Bayanzag, ook wel Flaming Cliffs genoemd vanwege de knalrode kleur van de loodrecht oprijzende rotswanden. Dit is ook de plek waar veel dinosaurusbotten zijn gevonden. We zien steeds meer woestijnbestendige struiken, de Saxaul met een aangepast wortelsysteem zodat ze zowel oppervlakkig als diep water kunnen aanboren. Deze struiken worden ook aangeplant om verdere verwoestijning te voorkomen. Soms stoppen we in een slaperig woestijndorpje. We zien water pompen, pijpen en bakken waar kamelen en ander vee water krijgt. Misschien zien we ook wel wat wild als gazellen. Uiteindelijk gaan we kamperen bij het grootste gebied zandduinen van Mongolië: de Khongoryn Els (10 x 180 km). Het is een mooie plek op gras maar met een prachtige blik op de zandduinen vooral bij zonsondergang.

verkennen van de bijzondere Yolyn Am kloof

Van de kloven in dit gebied is de Yolyn Am de bekendste. Dat komt omdat hier vaak het hele jaar door ijs ligt in dat deel van de canyon waar de zon niet schijnt. Toch is het opmerkelijk omdat je hier in de Gobi woestijn bent waar het ’s zomers toch vrij heet wordt. De Yolyn Am is ook bekend om de gieren die hier nestelen in de rotswanden. Vulture Canyon wordt het ook wel genoemd. Het is een prachtig gezicht om te zien hoe die grote vogels langs de rotsen zweven met hun machtige spanwijdte. Dit gebied met meer dan 200 vogelsoorten is geweldige voor vogelaars. Ook hier zien we fluithazen en gerbils scharrelen op de grond dichtbij hun holletjes. Aan het einde van de dag rijden we naar het vliegveldje van Dalangzadgad. We gaan hier kamperen of we slapen in een hotelletje afhankelijk van de vertrektijd van het vliegtuig morgen.

Ulaan Baatar

Sommigen vinden UB een saaie onooglijke stad, maar daar ben ik het niet mee eens. Er is zoveel te zien als je maar weet waar je moet kijken. Het Gandanklooster is een “must”. Het is het grootste Tibetaans-boeddhistische klooster dat er in Mongolië is en het is ook in functie. In de centrale hal staat het indrukwekkende 26 meter hoge vergulde beeld van Avalokiteshwara. Verder zijn er de vele andere boeddha’s, thanka’s, religieuze boeken en andere kleurrijke symbolen. Dan rijden we naar de rand van de stad waar hoog op een heuvel het Zaisan monument is opgericht. Het stamt uit de Sovjettijd met afbeeldingen van heldhaftige strijdvaardige arbeiders met vlaggen. Vanaf hier heb je een prachtig overzicht over de -inmiddels- miljoenen stad. Aan de rand van de stad ligt ook het winterpaleis van de laatste alleenheerser van Mongolië: de Bogd Khan. Het is mooi om te zien hoe hij en zijn gevolg daar hebben gewoond in de klassieke en met veel kunstvoorwerpen ingerichte kamers. Dan kunnen we nog een museum bezoeken waar veel dinosaurus skeletten staan opgesteld, of het Chojin Lama tempelcomplex, of het Zanabazar Museum of fine arts. Er is ook nog de grote zwarte markt waar alles wordt gekocht en verkocht wat je je maar kunt voorstellen. Tot slot is een bezoek aan de State Department Store de moeite waard om goeie souvenirs te kopen. Dit is allemaal best veel voor op één dag en misschien moeten we een keuze maken.